Herpes je hronična i uglavnom aktivna upala gangliona moždanih živaca, a najčešće se manifestuje na licu i genitalijama.
Najčešće se, ali ne i obavezno, herpes manifestuje na licu, oko usta, na usnama, oko nosnica… O ovoj infekciji piše prof. dr Marina Jovanović, dermatolog-arelgolog s Medicinskog fakulteta u Novom Sadu.
Herpes: Sve o infekciji
Danas se herpes definiše kao unilateralna ili bilateralna hronična, uglavnom kontinuirano aktivna infekcija (jednog ili više) senzornih gangliona moždanih živaca (na primer, trigeminalni živac koji oživljava oko i regije lica oko gornje i donje vilice) i/ili kičmenog stuba, izazvana herpes simpleks virusom (HSV).
U prvom slučaju infekcija se najčešće manifestuje na koži ili sluzokoži oko otvora usne duplje, to jest na usnama. Ako su pak infekcijom zahvaćeni ganglioni krsnog (sakralnog) dela kičme, s odgovarajućim senzornim nervnim vlaknima sakralnog pleksusa (S2, S3, S4), tada govorimo o genitalnom herpesu.
Dva tipa virusa herpes
Iako je u prošlosti infekcija HSV-tip 2 isključivo povezivana s genitalnim herpesom, danas se zna da oba tipa – i HPS tip-1 i HSV tip-2 (HSV-1 i HSV-2) – mogu izazvati, kako labijalni, tako i genitalni herpes.
Labijalni herpes najčešće izaziva HSV-1, i njime je inficirano oko 90% pripadnika opšte populacije u svetu.
Genitalni herpes pak predstavlja jednu od najučestalijih seksualno prenosivih infekcija u opštoj populaciji razvijenih zemalja. U 60–80% slučajeva izazivač je HSV tip-2 (HSV-2), a isti tip je odgovoran i za razvoj 30% svih slučajeva neonatalnog herpesa.
Dok se anti HSV-2 antitela u serumu često povezuju s postojanjem genitalne infekcije, anti HSV-1 antitela se mogu registrovati i u slučaju orolabijalnog herpesa.
Bitno je istaći da i primarna infekcija i sekundarni recidivi mogu proteći bez simptoma, što je naročito izraženo u slučaju genitalnog herpesa. Kod 72% osoba koje nemaju simptome ovog oboljenja, HSV-2 je izolovan iz genitalne regije.
Kako virus hepresa dospeva u organizam
Primarna infekcija se najčešće odvija u koži i sluznicama. Iako apsolutna podela ne postoji, primarna infekcija izazvana virusom tipa 1 najčešće se manifestuje orofacijalno, gingivostomatitisom, keratokonjunktivitisom, znatno ređe encefalitisom, a infekcija virusom tipa 2 – genitalnim ulceracijama.
Do infekcije dolazi nakon bliskog kontakta sa sluznicama, oštećenom kožom i mukoznim sekretima osobe koja ima genitalne lezije ili rasipa HSV iako nema simptome bolesti.
Na mestu kontakta virus ulazi u epitelne ćelije, da bi potom ulazno, putem senzorniih nervnih završetaka, stigao do senzornih gangliona.
Virus zatim ostaje nereaktivan u ćelijama gangliona, kao što smo već napomenuli – tip 1 najčešće u trigeminalnom, a tip 2 u sakralnom ganglionu.
Do reaktivacije virusa dolazi kod otprilike 90% inficiranih osoba.
Tokom reaktivacije HSV, koja se odvija simultano ili sukcesivno, virus putuje silaznom putanjom duž senzornog neurona ka odgovarajućoj mukokutanoj regiji.
Nakon takozvane litičke replikacije virusa u epitelnim ili epidermalnim ćelijama, započinje rasipanje virusa s velike površine genitalne, analne ili orafacijalne regije, što se, kada je genitalni herpes u pitanju, u skoro 50% slučajeva odvija bez simptoma.
Najčešće se rasipanje virusa odvija s vulve, cerviksa i perianalne regije kod žena. Do infekcije kontralateralnog gangliona može doći za vreme primarne, ali i rekurentne epizode (ponovno pojavljivanje) genitalnog herpesa.
Ispoljavanje infekcije herpesa
Primarna HSV genitalna infekcija nastaje u slučaju da prethodno HSV sero-negativna osoba postane inficirana HSV-1 ili HSV-2 virusom, i u najvećem broju slučajeva predstavlja i najtežu manifestaciju infekcije.
Primarnu HSV genitalnu infekciju karakteriše pojava mukokutanih mehurića lokalizovanih u genitalnoj regiji, koji se javljaju četiri do sedam dana nakon seksualnog kontakta.
Vezikule potom prelaze u erozije i kraste, a spontana sanacija nastaje nakon pet do deset dana.
Primarna HSV genitalna infekcija, naročito kod žena, može proticati i bez simptoma: jedini simptom kod mladih žena može biti nemogućnost da zatrudne, a kod starijih – osećaj svraba ili blagog peckanja.
Recivantne epizode posledica su reaktivacije virusa, i u početku se javljaju svakog meseca. Lokalizacija lezija najčešće se popudara s lokalizacijom promena u primarnoj epizodi.
I oralni i genitalni herpes prolazi kroz različit broj reciva, do kojih dolazi nakon reaktivacije virusa, najčešće posle pada otpornosti organizma.
Svaku epizodu recidiva karakteriše pojava lokalizovanog pločastog crvenila sa sledsetvenim razvojem čvorića, mehurića i potom krasta.
Mehurići su ispunjeni bistrim sadržajem i u njima se nalaze hiljade infektivnih partikula virusa. Nakon prskanja mehurića, za njima ostaju erozije, ulceracije, a potom nastaju kraste i spontano isceljivanje, bez ožiljavanja.
Dužina trajanja epizode recidiva jeste oko deset dana, ali ona može biti znatno duža ukoliko se radi o imunokompromitovanoj osobi ili o razvoju sekundarne bakterijske infekcije. Samo u 20-50% svih slučajeva recidivi se javljaju uz simptome.
PROČITAJTE JOŠ I… Hepres na usni: Neprijatni signal virusne infekcije
Ukoliko se radi o genitalnoj regiji, broj recidiva je veći u slučaju HSV-2 infekcije.
Kod genitalnog herpesa izazvanog HSV-1 virusom, prosečan broj recidiva iznosi 1,3 godišnje, dok je u slučaju HSV-2 infekcije prosečan broj recidiva oko četiri tokom prve godine posle infekcije.
Po pravilu, recidivi protiču s blažom kliničkom slikom u poređenju s primarnom epizodom, bez sistemskih znakova infekcije, a karakterišu se pojavom ograničenog broja manje bolnih, unilateralnih ili bilateralnih lezija.
S vremenom godišnja stopa recidiva opada, ali kod 30% osoba može rasti. Oni s narušenim imunitetom imaju klinički teže epizode i višu stopu recidiva nego imunokompetentne osobe.
Herpes: Skrivena bolest
Nedijagnostikovani genitalni herpes širi se poput epidemije. Samo 9% HSV-2 seropozitivnih osoba zna da je inficirano.
Postavljanje tipski specifične dijagnoze od velikog je edukativnog značaja, budući da 60% osoba kod kojih se oboljenje javilo bez simptoma nauči da prepozna i prijavi recidiv.
Specifična tipizacija ima veliki prognostički značaj, s obzirom na to da do reaktivacije HSV-2 u genitalnom traktu dolazi kod 90% svih inficiranih, dok je broj recidiva genitalnog herpesa u prvoj godini posle primarne infekcije pet puta veći nego u slučaju HSV-1.
